نمایشگاه هنر عاشورایی و نهضت امام حسین(ع)
وایمار – 3 لغایت 25 مهرماه 1397
وایمار پایتخت فرهنگ و هنر آلمان برای هفتة جاری میزبان برنامه ای فراگیر و گسترده به نام «هفتة فرهنگ ملل» بود. این شهر تاریخی که بخش قابل ملاحظه ای از هنرمندان و اهالی فرهنگ و ادبیات آلمان همچون گوته، شیلر، باخ، نیچه و… بدان تعلق دارند، همه ساله هفته ای را اختصاص به معرفی فرهنگ ملل گوناگون می دارد تا از این راه زمینة تعامل و تبادلات میان فرهنگی جوامع غربی با دنیای معاصر خود را فراهم آورد. هفتة فرهنگ ملل همچنین تلاشی است برای ایجاد گفتگو و اندیشیدن پیرامون دستآوردهای بشری که تعلق به سرزمین و جغرافیای اروپا ندارد اما میکوشد پیام انسانی خود را در قالب خلق آثار و برنامههای فرهنگی و هنری در معرض توجه افکار عمومی اروپا از پنجره وایمار، شهری تاریخی و خاستگاه ادب و هنر و فرهنگ آلمان قرار دهد.
تقارن این هفته در سالجاری با ایام تعزیت حسینی این فرصت را برای رایزنی فرهنگی سفارت ج.ا.ا. در آلمان فراهم ساخت تا بتواند در هماهنگی با شهرداری وایمار برپایی نمایشگاهی ویژه با عنوان «شهید عشق» را که اختصاص به معرفی حماسة حسینی و نهضت عاشورایی دارد در معرض دید علاقه مندانی قرار دهد که برای بازدید از فعالیتها و برنامههای هنری- فرهنگی این هفته از سرتاسر آلمان به وایمار عزیمت نموده و از مراکز تاریخی و دیدنی همچنین نمایشگاهها و اجراهای هنری بازدید به عمل میآورند.
شهید عشق یک گزارش تصویری از خلق مجموعة چهل مینیاتور هنری است که توسط هنرمندی حنفی مذهب و اهل سنت برای تبیین تاریخ قیام امام حسین(ع) در قالب مکتب هنر مینیاتور ماوراءالنهر ترسیم شده و اصل مجموعة آن اینک در بایگانی مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه ج.ا.ا. نگهداری میشود. شاه محمد محمد جانف خالق این مجموعه با توجه به روایت مقتلالحسین(ع) گزارش تصویری خود را در شکل چهل مجلس مینیاتور عرضه میدارد. چهل مجلسی که از انتخاب یزید ابن معاویه به عنوان خلیفه از سوی پدرش آغاز شده و با اعزام نمایندگانی جهت اخذ بیعت با وی به مدینه النبی صفحة خود را در معرض دید مخاطبان میگشاید.
سلسله حوادث حماسة حسینی از این مقطع به بعد محور و موضوع خلق چهل مجلس است که هنرمند آن را پیشنهاد همت خود ساخته و در نهایت با آخرین تابلو که بازگشت کاروان اسرای شام به مدینه است، این مجموعه را به پایان میرساند. چهل مجلسی که در فاصلة خروج از مدینه تا بازگشت خاندان اهل بیت(ع) به مدینه رقم زده شده است، برای سه هفته پیاپی در وایمار زینتبخش Weimar Atrium شده است. یک بُعد دیگر این نمایشگاه ایجاد ارتباط میان هنر خوشنویسی با مضمون عاشوراست. انعکاس تابلوهایی که به خامة هنرمندانی همچون خانمها ربابه حسینپور و لیلا وزیری و آقایان صداقت جباری و عجمی کتابت شده است در کنار نمونههایی از پردههای عاشورایی که در پردهخوانی مورد استفاده واقع میشوند و نیز نمادها و سمبلهایی چون عَلَم و کُتَل که هنر خوشنویسی مناقب حسینی بر روی آنها دست دوزی شده است از دیگر جنبههای انتقال هنری پیام عاشورا به مخاطبان میباشد.
در کنار این نمایشگاه، رایزنی با تدوین یک جزوه به زبان آلمانی در باب اطلاع رسانی اهداف و نتایج قیام سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) کوشیده بخشی از هویت فرهنگی مسلمانان، شیعیان و ایرانیان که در اشکال هنری برای انتقال پیام عاشورا دستمایة خلاقیت آنها شده است را به مخاطب توضیح دهد.
دکتر توماس اوگر رئیس انسیتو حافظ و از دیگر بانیان و مشارکتکنندگان در اجرای این برنامه طی سخنانی در افتتاحیه چنین باین نمودند: برای من حضور در وایمار شهری که هویت فرهنگی آلمان و حتی بخشی از اروپا را نمایندگی میکند با نمایشگاهی که متعلق به یکی از مهمترین رویدادهای دینی و اعتقادی جامعة مسلمانان شیعی و حتی اهل تصوف و علاقهمندان به خانواده پیامبر[ص] در میان برخی از مذاهب اهل سنت است معنایی متفاوت دارد. این نمایشگاه قدرت به کار گرفتن هنر برای انتقال مفاهیم و ارزشهای مذهبی آن هم با اصالتی قابل تحسین را داشته است.
دکتر اوگر همچنین اضافه کرد آنچه که ما دربارة قیام امام حسین[ع] در مقابل ظلم و ستم و از بین رفتن ارزشها و هنجارهای اخلاقی دوران خود مطالعه کرده و بدان وقوف یافتهایم حکایت از آن دارد که این پدیده خود تولید ارزشی بزرگ را در حرکتی که دنبال نموده، داشته است. آن ارزش چیزی نیست جز جوانمردی، مفهومی که ما در دنیای معاصر خود بدان دلبستهایم و همه میکوشیم در نگرش فکر و اندیشه خود را بدان موصوف نماییم از این رو امام حسین[ع] مصداق Ritterlichkeit یعنی جوانمرد اخلاق گرایی بود که خود را عاشقانه فدای آرمانی انسانی کرد.
در نگاه ریاست انستیتو حافظ ارتباط بین بافتههای هنر دست برای انتقال یک پیام و یا ارتباط بین کاشی با هنر خوشنویسی برای همان موضوع و حتی کاربرد خط و نقاشی در شکل دادن نمادهایی که میتواند یک حرکت فرهنگی در جامعه را نمایندگی کند از جملة خصوصیات خاص این نمایشگاه است. وی در بخش پایانی سخنان خود به این نکته اشاره نمودند که آنچه که در تعزیت امام حسین[ع] نزد شیعیان به ویژه در ماههای محرم و صفر مشاهده میشود دارای گونه ای قرابت و شباهت با آن چیزی است که مسیحیان کاتولیک به ویژه در مناطق جنوبی آلمان برای سوگواری پیامبر آسمانی عیسی مسیح[ع] به معرض نمایش قرار میدهند. و به تعبیری نوعی نزدیکی میان این دو شخصیت بزرگ ادیان الهی هم وجود دارد، عیسی مسیح[ع] و حسین ابن علی[ع] احیاگران اندیشه و منادیان ارزشهای اخلاقی در جهان معاصر خود بودند امری که بشر تا پایان حیات طبیعت خود را عمیقاً بدان وابسته و دلبسته میداند.
پس از سخنرانان توماس اوگر، شهردار وایمار نیز ضمن ابراز خرسندی از میزبانی وایمار برای چنین رویدادی که میتواند بخشی از هویت فرهنگی و اعتقادی دنیای اسلام را به معرض دید مخاطبان قرار دهد، ابراز امیدواری کرد که شهروندان وایمار و اهالی فرهنگ و افرادی که به صورت طبیعی در طی برنامة هفتة فرهنگها از ایالات مختلف آلمان از شهرش دیدار میکنند، فرصت و مجال دیدار از این نمایشگاه و گفتگو با هنری که در آن عرضه شده را داشته باشند. وی با اشاره به موقعیت مکانی اختصاص داده شده به این رویداد ابراز نمود «خرسندم در ساختمانی که نازی ها ساختند تا از آن برای پروپاگاندای برتری نژادی استفاده شود امروز نمایشگاهی است که پنجره برای گفتگوی فرهنگی با مردمان دیگر شده است».
رایزن فرهنگی سفارت ج اا در آلمان نیز طی سخنانی کوتاه چنین ابراز نمود: اجازه میخواهم به مناسبت افتتاح نمایشگاه سه هفتهای شهید عشق در رابطه با یکی از موضوعات مهم که مبتلابه جوامع انسانی است سخن بگویم. همه ما به نیکی آگاهیم که گاه فجایع بزرگی بر انسانها وارد میشود. در سختترین و ناگوارترین نمونههای آن میتوان به نسلکشی و کشتار جمعی اشاره کرد، پدیدهای که مصداقی از آن در 8 کیلومتری محلی که ما ایستادهایم طی جنگ جهانی دوم خود را نشان داد. ابعاد، کمیت و چگونگی بروز این پدیدهها موضوعی است که بایستی مورخان دربارة آن سخن بگویند و برای آن اسناد و مدارک را مطالعه و گزارش نمایند، اما اهالی فرهنگ و هنرمندان از این پدیده های تلخ الهام میگیرند تا به قلمی هنرمندانة خود و با ذهنی موشکافانة تجارب بشری را به تصویر کشند و مسیری را برای آیندگان ترسیم کنند که دیگر اینگونه از حوادث خود را بر ما تحمیل ننماید. اگرچه بشر ذهن فراموش پذیری دارد اما تأثیر هنر است که میتواند او را متوجه واقعیتهایی تازهتر و ابعادی عمیقتر از اینگونه فجایع نماید. هنگامی که شهرداری وایمار پیشنهاد مشارکت رایزنی فرهنگی سفارت ج.ا.ا. را در برنامه هفته فرهنگ ها در این شهر داد به لحاظ زمانی این مقطع مقارن با تاریخ بزرگداشت یک حماسة انسانی است که بخشی از هویت ما را شکل داده است، حماسة مردی که برای دفاع از حقیقت، عدالت و ارزشهای اخلاقی و آزادگی خود را در معرض سختترین امتحان الهی قرار داد و رذیلانه به قتل رسید. تأثیر این رخداد تلخ بر ذهن هنرمند خلاقانه و مبتکرانه بوده و هست. به تعبیری هنرمند کوشیده است با الهام گرفتن از این داستان در شکل نقاشی و یا خط آنچه را که پیام داستان و ابعاد آن است برای ما به تصویر بکشد و بتواند از این راه سطحی گسترده تر و جامعهای کلان تر از مخاطبان را مورد پوشش قرار دهد. حوادث بشری هر اندازه که تلخ باشند قابل عبرت هستند. برای ما مسلمانان هیچ فاصلهای میان کشتن انسان بیگناه چه متعلق به جنگ های جهانی در اروپا یا پدیدههایی که امروزه ما در شکل تروریسم شاهد آن هستیم با آنچه در قرون گذشته روی داده نخواهد بود، زیرا که «قتل يكى قتل همه است». از این رو امیدوار هستیم که این نمایشگاه بتواند یک تصویر فرهنگی از حماسهای بزرگ نزد مسلمانان و ایرانیان را در معرض دید مخاطبان ما در شهر تاریخی و فرهنگی وایمار برجای گذارد.
